ADA-SCID, dünya genelinde 200,000 ila 1 milyon yenidoğandan 1'inde görülür1
ADA-SCID nedir?
ADA-SCID, esas olarak bağışıklık sistemlerini etkileyen, tekrarlayan ve fırsatçı mantar, bakteri ve viral enfeksiyonlara, düşük beyaz kan hücresi sayısına (lenfopeni) ve gelişme geriliğine neden olan kalıtsal bir durumdur. Tedavi edilmediği takdirde genellikle ölümcüldür.1-3
ADA-SCID tanısı ne zaman konulur?
Çoğu ADA-SCID hastası semptomatik hale gelir ve 6 aylıktan önce tanı konur. Zatürre, kronik ishal, yaygın deri döküntüleri, yavaş büyüme ve/veya gelişimsel gecikme ADA-SCID'nin en erken semptomları arasındadır.ADA-SCID'li bazı kişilerde semptomlar yaşamlarının daha sonraki bir evresinde gelişir. Geç başlangıç formundaki semptomlar sıklıkla bebeklik döneminde ortaya çıkan formdan daha hafiftir.
ADA-SCID, bazı ülke ve bölgelerde yenidoğan taraması ile saptanabilir.2,4
ADA-SCID nasıl tedavi edilir?
ADA-SCID için enzim replasman tedavisi (ERT), hematopoietik kök hücre nakli içeren tedaviler (HSCT) ve gen tedavisi (GT).2 Şüpheniz varsa veya ADA-SCID tanısı konduysa lütfen yerel sağlık uzmanınıza danışın.
ADA-SCID'li yaşam
İmmün (bağışıklık) yetmezlik ile yaşamak, dış dünyada yaşamayı zorlaştırabilir. Ancak doğru tedavi ve yönetim ile mümkündür.
- Hershfield M. Adenosine Deaminase Deficiency (Adenozin Deaminaz Eksikliği). 2006, Oct 3. [Updated 2017 Mar 16]. In: Adam MP, Ardinger HH, Pagon RA et al., editors. Seattle WA: University of Washington. Şu adresten çevrimiçi olarak erişildi: https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK1483/
- Whitmore KV, Gaspar HB. Adenosine deaminase deficiency – more than just an immunodeficiency (Adenozin deaminaz eksikliği – sadece bir immün yetmezlikten daha fazlası). Front Immunol 2016;7:1-13.
- Sauer AV, Brigida I, Carriglio N, Aiuti A. Autoimmune dysregulation and purine metabolism in adenosine deaminase deficiency (Adenozin deaminaz eksikliğinde otoimmün düzensizlik ve pürin metabolizması). Front Immunol 2012;3:1-19.
- Great Ormond Street Hospital for Children. Severe combined immunodeficiency (SCID) (Ağır kombine immün yetmezlik (SCID). Şu adresten çevrimiçi olarak erişildi: https://www.gosh.nhs.uk/conditions-and-treatments/conditions-we-treat/severe-combined-immunodeficiency-scid/
- van der Burg M, Mahlaoui N, Baspar HB, Pai SY. Universal newborn screening for severe combined immunodeficiency (SCID) (Ağır kombine immün yetmezlik (SCID) için evrensel yenidoğan taraması). Front Pediatr 2019; 7:1-5.
ADA-SCID'li birinin vücudunda neler oluyor:4,5
1. Her gün, hücreler vücudunuzda bölünür. Bu, tüm insanlar için hayatın normal bir parçasıdır.
2. ADA, pürin kurtarma yolunda önemli bir enzimdir. ADA tüm insan dokularında bulunur ve en yüksek seviye ve aktivite lenfoid sistemde bulunur. ADA, adenozin ve 2'deoksiadenozinin geri dönüşümsüz deaminasyonunu sırasıyla inozin ve 2'deoksiinosine parçalamaktan sorumludur.4
3. ADA SCID'de, ADA fonksiyonunun olmaması veya bozulması toksik metabolitler olan adenozin (Ado), 2'deoksiadenozin (dAdo) ve deoksiadenozin trifosfat (dATP) birikimine yol açar.4,5
4. Artan dAdo ve dATP seviyesi, normal DNA sentezini ve onarımını bloke eder ve artan Ado seviyesi, çeşitli vücut dokularında bağışıklık tepkisinin bozulmasına yol açar. Lenfoid dokular en yüksek ADA enzim düzeyine sahip olduğundan, ADA SCID, vücudunuzun enfeksiyonlarla savaşması için gerekli olan anormal lenfoid gelişimi ve işlevi ile ilişkilidir.4,5
5. ADA-SCID ayrıca iskelet anormallikleri, nörogelişimsel etkiler, pulmoner belirtiler, organ hasarı, kemik iliği anormallikleri, nadir deri tümörleri ve karaciğer ve böbrek hastalığı gibi bağışıklık dışı sistem etkileriyle de ilişkilidir.2,4
ADA düzgün çalışmadığında, bağışıklık sistemi enfeksiyonla savaşamaz (bağışıklık yetersizliği). Bu, genellikle bebeklerde sık rastlanan ADA-SCID belirtilerine yol açar.1
Her biri farklı semptomlara sahip üç farklı ADA-SCID türü vardır:
ADA-SCID belirtileri ve semptomları:1,2*
ADA Eksikliği Ağır Kombine İmmün Yetmezlik Hastalığı (SCID)
Etkisi: En yaygın form
Tanı yaşı (en fazla): <6 ay1
En yaygın semptomlar:2
Gelişme geriliği
Fırsatçı enfeksiyonlar
Kronik ishal
Deri döküntüleri
Tekrarlayan zatürre
Bulaşıcı olmayan akciğer hastalığı
Enfeksiyon dışı akciğer hastalığı
Ek belirtiler:
Pulmoner disfonksiyon
Büyüme gecikmeleri
İskelet anormallikleri
Kemik iliği anormallikleri
Anormal karaciğer fonksiyonu
Nörolojik anormallikler
Deri tümörleri
Gecikmeli/Geç Başlangıçlı ADA Eksikliği
Etkisi: Tanı konan çocukların %15-20'si
Tanı yaşı (en fazla): 1 ila 10 yaş2,4
En yaygın semptomlar:2
Kronik kulak enfeksiyonları
Sinüs enfeksiyonları
Üst solunum yolu enfeksiyonları
Palmar/plantar siğiller
Kronik pulmoner yetmezlik (kalp kapakçığı kaçağı)
Otoimmün hastalıklar
Alerjiler
Ek belirtiler:
Papilloma viral enfeksiyonları
Büyüme gecikmeleri
Kısmi ADA Eksikliği
Etkisi: Çok nadir form
Tanı yaşı: Her yaş2
En yaygın semptomlar:2
Yok
Sunum:2
Eritrositlerde çok düşük veya hiç ADA aktivitesi olmayan, ancak çekirdekli hücrelerde ADA aktivitesi daha yüksek olan bireyler normal bağışıklık fonksiyonuna sahiptir.
*ADA-SCID'deki bazı akciğer anormalliklerinin yanı sıra diğer ağır kombine immün yetmezlik (SCID) türlerinin de sebebi metabolik yetmezlik olabilir.1
Tedavi edilmezse, ADA-SCID yaşamın ilk bir ila iki yılında yaşamı tehdit eder hale gelir. Hastalığı teşhis etmek ve tedaviye mümkün olduğunca erken başlamak çok önemlidir.
ADA-SCID'e nasıl tanı konulduğu ve tedavi edildiği hakkında daha fazla bilgi edinin.
- Whitmore KV, Gaspar HB. Adenosine deaminase deficiency – more than just an immunodeficiency (Adenozin deaminaz eksikliği – sadece bir immün yetmezlikten daha fazlası). Front Immunol 2016;7:1-13.
- Hershfield M. Adenosine Deaminase Deficiency (Adenozin Deaminaz Eksikliği). 2006, Oct 3. [Updated 2017 Mar 16]. In: Adam MP, Ardinger HH, Pagon RA et al., editors. Seattle WA: University of Washington. Şu adresten çevrimiçi olarak erişildi: https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK1483/
- Sauer AV, Brigida I, Carriglio N, Aiuti A. Autoimmune dysregulation and purine metabolism in adenosine deaminase deficiency (Adenozin deaminaz eksikliğinde otoimmün düzensizlik ve pürin metabolizması). Front Immunol 2012;3:1-19.
- Flinn AM, Gennery AR. Adenosine deaminase deficiency (Adenozin Deaminaz Eksikliği): A review. Orphanet Journal of Rare Diseases 2018;13;1-7.
- Kohn DB, Hershfield M, Puck JM, Aiuti A, Blincoe A, Gaspar B et al. Consensus approach for the management of severe combined immune deficiency caused by adenosine deaminase deficiency (Adenozin deaminaz eksikliğinin neden olduğu ağır kombine immün yetmezliğin yönetimi için fikir birliği yaklaşımı). J Allergy Clin Immunol 2019;143(3):852-63.
ADA-SCID'e şu şekilde tanı konulabilir:2
ADA enzim aktivitesini ölçen bir kan testi
Ada-SCID tanısı genellikle kırmızı kan hücrelerinde (eritrosit) veya kurumuş kan örneklerinde (DBS); ADA aktivitesinin olmaması veya çok düşük olması (normalin <%1’i) ile birlikte, plazmada yüksek adenozin ve dAdo seviyelerinin saptanması.2
ADA gen mutasyonu için genetik test
Genetik testler, kan testi yoluyla bir tanıyı doğrulamak için de kullanılır.
Genetik test, gendeki bi-allellik mutasyonları doğrulamak içindir. Bu, bir kişinin DNA'sının, vücudun işlevleri için talimatlar taşıyan kimyasal veri tabanının incelenmesini içerir. Genetik testler, genlerinizdeki hastalığa veya hastalığa neden olabilecek mutasyonları ortaya çıkarabilir.2
Genlerinizin ADA-SCID riskiniz hakkında söyledikleri
ADA-SCID ile doğan insanlar, her bir ebeveynden birer tane olmak üzere, bir gen varyantının iki kopyasına sahiptir. Ebeveynlerin her ikisi de gen varyantının kopyasını taşıyabilirken, genellikle bozukluğun herhangi bir belirti veya semptomunu yaşamazlar.
Her biri 1 gen varyantına sahip iki ebeveynde şunlar bulunur:
%25
ADA-SCID'den etkilenmeyen bir çocuğa sahip olma şansı
%50
1 kusurlu ADA geni olan çocuk sahibi olma şansı
%25
ADA-SCID'den etkilenebilecek 2 kusurlu ADA geni olan bir çocuğa sahip olma şansı
Aile planlaması
Bir kişinin aile geçmişini bilmek, doktorların doğumdan önce taramaya karar vermesine yardımcı olabilir. Örneğin, açıklanamayan bebek ölümü veya enfeksiyona bağlı bebek ölümü, aile içinde ADA-SCID şüphesi olabilir.
Sizde veya ailenizden birinde ADA-SCID varsa, diğer aile üyeleri risk altında olabilir.
Doktorunuz, test yaptırma konusunda ailenizle nasıl konuşacağınız konusunda size yardımcı olabilir.
ADA-SCID'in nasıl tedavi edildiği hakkında daha fazla bilgi edinin.
- Whitmore KV, Gaspar HB. Adenosine deaminase deficiency – more than just an immunodeficiency (Adenozin deaminaz eksikliği – sadece bir immün yetmezlikten daha fazlası). Front Immunol 2016;7:1-13.
- Hershfield M. Adenosine Deaminase Deficiency (Adenozin Deaminaz Eksikliği). 2006, Oct 3. [Updated 2017 Mar 16]. In: Adam MP, Ardinger HH, Pagon RA et al., editors. Seattle WA: University of Washington. Şu adresten çevrimiçi olarak erişildi: https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK1483/
- Great Ormond Street Hospital for Children. Severe combined immunodeficiency (SCID) (Ağır kombine immün yetmezlik (SCID)). Şu adresten çevrimiçi olarak erişildi: https://www.gosh.nhs.uk/conditions-and-treatments/conditions-we-treat/severe-combined-immunodeficiency-scid/
Insert text here...
Uygulama ve tedavi seçenekleri ülkeden ülkeye değişebileceğinden lütfen ADA-SCID tedavisi hakkında doktorunuza danışın.
Diğer faydalı bağlantılar
Siz veya ailenizin bir üyesi ADA-SCID'den şüpheleniyorsanız her zaman yerel doktorunuza danışın.
Yeni tanı konulanlar
Yeni doğan çocuğunuzun SCID olduğunu öğrenmek bir şok olabilir. Kafanızın karışması ve korkmanız tamamen normaldir. Sonuçta, ADA-SCID muhtemelen şimdiye kadar adını bile duymadığınız bir tıbbi durumdur. ADA-SCID hakkında daha fazla bilgi edinin ve bebeğinize en iyi şekilde bakmanıza yardımcı olacak ipuçlarını ve araçları bulun. Herhangi bir endişeniz varsa, sağlık uzmanınızla konuştuğunuzdan emin olun.
Tedaviden sonraki yaşam
Tedaviden sonra, çocuğunuzun ADA-SCID olmasına rağmen dünyayı dolaşmasının yolları hakkında sağlık ekibinizle konuşun. Çocuğunuz, ADA-SCID objektifinden dünyayı dolaşmayı öğrenmelidir. Doktor tavsiyesine göre izleme için düzenli kontrollere katılmak önemlidir. Çocuğunuz için belirli ayarlamalar yapılmalı ve bazı hususlara dikkat edilmeli ve bunlar yetişkinliğe geçişte de devam etmelidir.
Akıl sağlığını yönetmek
ADA-SCID’li bir bebeğe sahip olmak, ebeveynler ve diğer aile bireyleri için stresli, korkutucu ve travmatik olabilir. Akıl sağlığınıza odaklanmak için zaman ayırmanız ve yalnız olmadığınızı hatırlamanız önemlidir. Destek için SCID topluluğundaki diğer kişilerle bağlantı kurun ve herhangi bir endişeniz varsa doktorlarınıza ulaşmaktan çekinmeyin.
Erken tedavi
Tanı kahredici olabilse de, mümkün olduğunca erken tedavi edilmesi önemlidir.
Enfeksiyon önlemleri
Çocuğunuzun maruz kaldığı mikropları azaltmak çok önemlidir.
Ailenize ve arkadaşlarınıza söylemek
Ailenize ve arkadaşlarınıza çocuğunuzun ADA-SCID olduğunu bildirmek ve izolasyon gibi şeyleri açıklamak yardımcı olabilir.